Cho đến tận bây giờ, tôi vẫn không quên được lần đầu đặt chân đến Cuba. Tối hôm ấy, gió đêm mát lạnh, ẩm ướt, đượm hương thơm nồng, khắc khoải như chính âm hưởng của Cuba trong tâm trí. Cuba là một mối giao thoa kì lạ của nhiều loại âm thanh, mùi vị, cảm xúc, cuộc sống và nhất là của nhiều thời đại. Ở đây, thời gian là một khái niệm rất tương đối. Có những lúc ta những tưởng mình đã rời xa thế kỉ XXI và trở về một thời xa xưa nào đó. Ý niệm ấy ngày một rõ khi hành trình trên miền đất Trung Mĩ dẫn đường đến Trinidad, một thành phố giáp biển phía Nam, nằm giữa dải đất Cuba.

Trời đã ngả chiều khi chuyến xe bus từ Cienfuegos dừng bánh tại Trinidad. Nếu như Cienfuegos là một thành phố mang phong cách châu Âu hiện đại thì ở Trinidad, thời gian dường như đã ngừng trôi từ cuối thế kỉ XIX. Bầu không khí vừa nồng nhiệt, vừa lãng mạn len lỏi khắp các ngách nhỏ trong thành phố. Và từ cái nhìn đầu tiên, tôi biết mình sẽ yêu nơi này.

Chiều Trinidad vàng ươm, ấm áp.

Buổi sáng chậm rãi

Tại các thành phố Cuba, thay vì thuê khách sạn, nhà dân, hay còn gọi là casa particular cũng là một sự lựa chọn hay. Phòng trọ của tôi ở Trinidad nằm trên tầng hai một ngôi nhà truyền thống, có sân thượng nhìn xuống một con hẻm ít người qua lại. Sáng sáng, khoảnh sân ấy trở thành ô cửa nhỏ ngó vào một phần cuộc sống Cuba, để tò mò hóng các bà, các chị đầu đeo một mớ lô uốn tóc tám chuyện trong hẻm.

Một con phố nhỏ nhiều màu sắc trong trung tâm Trinidad. Nhà trọ của mình ở ngay phố này

Ở Trinidad, ra đường từ lúc mặt trời mới mọc giúp ta hưởng thụ trọn vẹn không gian tĩnh lặng của khu phố cổ chưa bị khuấy động bởi đám đông du khách. Thành phố còn ngái ngủ khi những giọt nắng sớm trong veo lăn trên những bậc thang dài cạnh nhà thờ Iglesia Parroquial de la Santisima Trinidad, và chiếu sáng tòa tháp cao của bảo tàng Lucha contra Bandidos. Hoàn toàn không có ai trên quảng trường ngoài một cô gái trẻ trong chiếc váy bồng màu vàng nhạt, chú tâm vào chiếc máy tính xách tay đặt trên đùi. Đây là hình ảnh dễ dàng bắt gặp ở Cuba, nơi toàn bộ hệ thống thông tin liên lạc đều do nhà nước quản lí. Mỗi thành phố chỉ có vài điểm phát sóng Wi-fi trên các quảng trường lớn hoặc trong tiền sảnh các khách sạn sang trọng. Wi-fi được truy cập bằng mã thẻ cào, mua từ đại lí ETECSA giá 1.5 CUC (khoảng 1.5 $) một giờ, nhưng đường truyền ban ngày thường bị quá tải và chỉ khá khẩm hơn từ nửa đêm đến sáng sớm.

Nhà thờ Iglesia Parroquial de la Santisima Trinidad là nhà thờ lớn nhất và nằm giữa trung tâm Trinidad, được xây năm 1892 theo phong cách cổ điển mới.

Từ quảng trường trung tâm Plazza Mayor, lang thang trong khu phố cổ, bạn sẽ tưởng mình đang lạc bước trong không gian 200 năm trước. Từ những năm 1850, các công trình kiến trúc ở Trinidad dường như vẫn vậy. Quanh Plazza Mayor, những tòa nhà theo phong cách thuộc địa Tây Ban Nha được phục chế tỉ mỉ, nay đã trở thành các bảo tàng tuyệt đẹp : bảo tàng kiến trúc thuộc địa, bảo tàng Romatico, khảo cổ Guamuhaya…. Hãy tiếp tục rảo bước trên những con đường lát đá cuội mòn tròn trịa và mê mẩn ngắm những dãy nhà nhiều màu sắc. Nhà ở Trinidad không có được qui mô hoành tráng của Havana nhưng gần gũi và lãng mạn, gợi nhớ đến Hội An. Mặt tiền mỗi ngôi nhà được trang trí bằng họa tiết phù điêu nổi màu trắng, kèm những khung cửa sắt cũng sơn trắng, hoa văn đơn giản nhưng thanh thoát và tinh tế.

Quảng trường Plazza Mayor dưới bóng nhà thờ lớn Iglesia Parroquial de la Santisima Trinidad. Tháp bảo tàng Lịch sửthành phố phía bên phải là một trong những điểm ngắm cảnh đẹp của Trinidad.

Plazza Mayor thiết kế pha trộn giữa phong cách thuộc địa và cổ điển châu Âu

Trời Cuba cuối mùa khô xanh thẳm, không khí dễ chịu hòa lẫn một chút ấm áp đầu hè.

Những ngày đầu ở Trinidad nên dành nhiều thời gian dõi theo nhịp đập của thành phố đang dần thức giấc. Quanh những con phố trong trung tâm, người bán hàng lục đục dọn quầy, em nhỏ mặc đồng phục lon ton đi học, chuông xe đạp leng keng xin đường, xe ngựa lọc cọc gõ móng trên nền đá. Những khoảnh khắc ấy lặp lại hằng ngày, dù quá đời thường, nhưng lại dễ gieo nhớ thương.

Đường trong trung tâm Trinidad đều được lát đá cuội tròn vo. Tháng 5, đã hết mùa cao điểm, thành phố không còn quá đông khách du lịch.

Gần tám giờ sáng, trẻ em theo con đường quen thuộc tới trường. Chỗ đông người là cửa vào trường tiểu học nằm giữa trung tâm Trinidad

Sáng tinh mơ là lúc thích hợp nhất để tham gia vào cuộc sống thường ngày của người dân

Phố trung tâm buổi sáng sớm rất vắng người. Tòa tháp của nhà thờ và tu viện thánh Francis xưa, nay là bảo tàng Lucha contra Bandidos cao vượt hẳn lên trên những mái nhà đỏ nâu mộc mạc

Vào một sáng thứ bảy, Trinidad còn vắng lặng hơn ngày thường, nhất là trên con phố xuyên trung tâm thành phố, dẫn đến trường tiểu học Eduardo Garcia Delgado. Hôm nay là ngày nghỉ, nhưng cổng trường vẫn mở. Thấy có người bẽn lẽn thậm thụt ở cửa, cô giáo vẫy vào và dẫn đi một vòng thăm quan các lớp học và thư viện đơn sơ. Bốn bức tường của gian phòng nhỏ được treo kín thời khóa biểu, nội qui, ảnh hai mươi tư vị anh hùng dân tộc, và dĩ nhiên không thiếu ảnh Fidel và Raul Castro ở vị trí trang trọng nhất.

Thư viện trường tiểu học Eduardo Garcia Delgado nằm giữa trung tâm thành phố nhưng rất đơn sơ. Sách báo ở đây cũ kĩ và thiếu thốn rất nhiều nhưng được nâng niu và bảo quản cẩn thận.

Sân sau trường tiểu học Eduardo Garcia Delgado. Trên tường vẽ hình Che Guevara và Camilo Cienfuegos – hai nhà cách mạng, được coi là anh hùng dân tộc Cuba.

Một ngày rảnh rỗi, rời trung tâm thành phố, đường lên ngắm thung lũng Los Ingenos dẫn lên một quả đồi nhỏ ở phía Đông. Los Ingenos gắn liền với lịch sử Trinidad. Khoảng nửa đầu thế kỉ XIX, Trinidad là thủ phủ miền Trung Cuba, vùng đất màu mỡ và hưng thịnh cùng những đồn điền mía sản xuất đến một phần ba sản lượng mía đường của cả nước. Rồi chiến tranh đã đánh dấu chấm hết cho thời hoàng kim ấy. Trinidad và Los Ingenos, cách biệt với phần còn lại của Cuba bởi dải Sierra del Escambray ở phía Bắc, đã rơi vào suy thoái cho đến khi tìm lại được hướng phát triển kinh tế dựa vào du lịch từ những năm 1950. Trinidad và Los Ingenos đều được UNESCO xếp hạng di sản thế giới vào năm 1988.

Thung lũng Los Ingenos từ trên toà tháp cao 45 mét Manaca-Iznaga

Đứng trên tháp nhìn xuống thung lũng, tóc gió tung bay

Những gì còn sót lại từ thời thung lũng Los Ingenos còn là trung tâm sản xuất mía đường của Cuba.

Mới hơn tám giờ sáng nhưng cái nắng vùng nhiệt đới cuối tháng Tư đă kịp thiêu đốt con đường đất. Thành phố lùi xa dần, những tháp chuông cao nhất đã khuất hẳn, và rồi biển xanh hiện ra ngày một rõ ở cuối chân trời. Điểm cao nhất ngọn đồi là một tháp truyền hình có hàng rào bao quanh. Bác gác cổng niềm nở gọi vào và ra hiệu leo lên mái nhà bằng một chiếc thang ghép bằng vài thanh củi, không thể tạm bợ hơn. Bằng tất cả sự nhiệt tình, bác say sưa giới thiệu từng mảnh ghép của thung lũng Los Ingenos giữa núi rừng trùng điệp. Nhìn kìa, kia là con đường đất đỏ, tuyến đường sắt chở mía ngày xưa, một dòng sông nhỏ, một cây cầu sắt, những cánh đồng xanh, những hàng cọ … Thật tuyệt diệu ! Mắt bác sáng lên lấp lánh, giọng bác đầy tự hào. Bác là điển hình của những người Cuba tôi đã gặp. Họ thân thiện, vui vẻ và tràn đầy nhiệt huyết. Mỗi người Cuba đều yêu cái đẹp. Họ nâng niu những giá trị cũ và trân trọng khoảng khắc hiện tại. Trong mắt họ, ta luôn đọc được tình cảm chân thành khiến xúc động khi gặp mặt và lưu luyến khi nói lời tạm biệt.

Thung lũng Los Ingenos nhìn từ quả đồi phía Đông Trinidad, cách trung tâm thành phố khoảng nửa tiếng đi bộ.

Biển xe dành cho những người hâm mộ Cuba và Che Guevara

Chiều sang rộn ràng

Khi trở lại trung tâm Trinidad, đường phố đã lại nhộn nhịp như thường thấy. Khoảng giữa ngày, hãy thoả thích tìm cho mình một góc nhỏ trong vô vàn những quán bar và cà phê của Trinidad. Café Don Pépé là một chốn bình yên để tận hưởng khoảng  sân phong cách thuộc địa rợp bóng mát, nhâm nhi một tách cà phê arabica ngon hảo hạng kèm một miếng sô cô la Baracoa và phiêu diêu giữa những bài hát mang âm hưởng Cuba phát ra từ chiếc đài cũ kĩ đặt trên quầy bar. Hôm khác, Taverna La Botija, quán bar nổi tiếng nhất Trinidad, cũng rất hợp để ta dành một buổi chiều lười biếng, nheo mắt ngắm cái nắng oi ả bên ngoài và nếm thử những li cocktail rượu rum mát lạnh. Cuba được biết đến khắp thế giới với rượu rum, xì gà và cà phê. Havana Club là thương hiệu rum phổ biến nhất, được suất khẩu nhiều sang châu Âu. Còn đến Cuba, hãy sưu tập cho mình một vài chai Santiago de Cuba hoặc Legendario mang về. Các loại cocktail Ron Collins, Mojito, Cuba libre hay Daiquiri pha từ rượu rum Cuba đều ngon tuyệt. Nhưng ở Trinidad, thưởng thức một li Canchanchara mới có vẻ đúng điệu. Canchanchara là đặc sản Trinidad, có hương vị ngọt ngào, nóng bỏng và cá tính, được pha từ mật ong, nước chanh, và tất nhiên là rượu rum Cuba.

Taverna La Botija là quán bar nổi tiếng nhất Trinidad. Buổi tối, nơi này rất đông khách nhờ không gian cởi mở, gần gũi và ban nhạc gia đình hay nhất thành phố

Buổi tối, quán Taberna La Botija tập trung đến một nửa người Trinidad.

Canchánchara là loại cocktail của riêng Trinidad, pha từ nước chanh, mật ong, rượu rum Cuba và dùng trong một chiếc chén đất nung.

Trinidad và những con đường lát sỏi, nhà cửa đơn sơ như cách đây vài thế kỉ.

Phong cảnh Trinidad đẹp nhất tầm cuối chiều, khi đường phố trở nên náo nhiệt nhưng không vồn vã. Ánh nắng đầu giờ vàng thổi thêm sức sống lên những bức tường rực rỡ. Những chiếc xe ngựa phong cách đầu thế kỉ, những chiếc xe hơi cổ điển những năm 50 nhiều màu sắc, những dãy nhà đẹp ngọt ngào, những khu vườn xanh thoáng đãng, những con người Cuba tràn đầy năng lượng … Tất cả hòa vào nhau trong bao sắc thái của một bức tranh hoàn hảo.

Ở Cuba không hiếm thấy bóng dáng những chiếc xe hơi cổ từ những năm 50 của thế kỉ trước được gìn giữ cẩn thận. Cho đến tận gần đây, dưới ảnh hưởng của lệnh cấm vận, các phương tiện giao thông của Cuba không được thay mới trong nhiều thập kỉ.

Đường ra ngoại ô Trinidad và những dãy nhà rực rỡ

Không gì tuyệt vời hơn được ngắm Trinidad trong ánh hoàng hôn trên tháp chuông bảo tàng Lucha contra Bandidos hoặc bảo tàng Lịch sử thành phố. Sợi nắng cuối cùng rơi xuống những mái ngói đỏ nâu màu gạch nung. Những ngôi nhà mộc mạc xen kẽ với mái dốc cao hẳn lên của nhà thờ lớn, với những tháp chuông  và những không gian phóng khoáng của các quảng trường. Bao quanh Trinidad là những rặng núi xanh tươi phía Bắc và biển rộng ở phía Nam. Từ trên cao, có thể lờ mờ đoán được vóc dáng dải Sierra del Escambray đang dần thẫm lại trong màu nắng vàng cam ấm áp.

Chiều Trinidad nhìn như toà tháp bảo tàng Lucha contra Bandidos

Ánh chiều làm tươi mới những bức tường rực rỡ

Đêm buông nóng bỏng

Một ngày ở Trinidad sẽ không trọn vẹn nếu không được dạo quanh thành phố một lần nữa khi màn đêm buông xuống. Đường phố vừa lên đèn cũng là lúc những bản nhạc Cuba rộn ràng nổi lên từ khắp các nẻo đường. Trong các quán bar và nhà hàng, các ban nhạc sống bắt đầu dạo những giai điệu Cuba đầu tiên. Taverna La Botija là nơi qui tụ của những người thích nhạc soul và jazz. Còn nếu vừa muốn thưởng thức món đặc sản tôm hùm của Cuba, vừa muốn nghe nhạc trong khung cảnh lung linh ánh nến, hãy cùng lui tới Terazza Colonial, leo lên khoảng sân lãng mạn ngọt ngào với dàn hoa giấy hồng rủ xuống mặt bàn.

Đến Cuba, thật thiếu sót nếu không thử món đặc sản tôm hùm, rất rẻ và ngon.

Những bậc thang cạnh nhà thờ lớn sáng nay còn lặng lẽ, giờ là điểm tụ họp của những người yêu các vũ điệu salsa sôi động. Đất nước Cuba mang đến nhiều cảm xúc vừa xưa cũ, vừa mới lạ. Cuộc sống thường ngày của người Cuba mang nhiều dấu tích của nền kinh tế bao cấp giống Việt Nam thời trước. Họ không có nhiều, nhưng họ say sưa hưởng thụ, sống hết mình với những gì mình đang có.

Nhịp sống một ngày của Trinidad giống một làn sóng đại dương, êm đềm vào buổi sáng, ngày càng cuồng nhiệt vào buổi chiều tối, dần lên đến cao trào và vỡ òa trong màn đêm rồi trở lại lặng thinh vào sáng hôm sau. Buổi tối chính là lúc văn hóa Cuba hiện ra sâu sắc nhất. Nó là mối giao hòa của văn hóa bản địa, châu Phi và châu Âu. Cũng vì vậy, âm nhạc ở Cuba là kết quả của câu chuyện tình giữa tiếng trống Phi châu và tiếng đàn ghi ta Tây Ban Nha. Người Cuba yêu âm nhạc và biết cách truyền vào đó niềm lạc quan và hứng khởi. Chẳng biết từ lúc nào trên con đường dài ở Cuba, những điệu nhạc vừa sôi động vừa da diết và nhạy cảm đã hằn in vào tâm khảm. Như một nhạc sĩ nổi tiếng của Cuba từng nói : « Tôi không sáng tác, tôi mơ về âm nhạc. Thỉnh thoảng tôi giật mình tỉnh dậy với giai điệu trong tim ».

Cách đến Cuba

Visa

Visa đi Cuba giá khoảng 20 USD, có thể làm tại đại sứ quán tại Hà Nội, lãnh sự quán tại thành phố Hồ Chí Minh hoặc mua ngay tại cửa khẩu khi tới Cuba. Có thông tin đồn là người mang hộ chiếu Việt Nam không cần visa khi vào Cuba nhưng do không có văn bản chính thức nên không phải lúc nào cũng được áp dụng. Visa Cuba được gọi là tourist card, không dán vào hộ chiếu mà làm giấy rời kiểu giấy thông hành.

Di chuyển

• Từ Việt Nam đi Cuba chưa có bay thẳng, cần quá cảnh qua một nước thứ ba, ví dụ như Pháp, Nga, Đức, Canada, đến thủ đô La Habana.
• Trong nội địa Cuba, du khách có thể di chuyển giữa các thành phố lớn bằng đường hàng không của hãng Cubana (http://www.cubana.cu/) và một vài điểm đến lạ của hãng Aerogaviota (http://www.aerogaviota.com/)
• Cuba còn có hệ thống xe buýt đường dài dành riêng cho khách du lịch nước ngoài khá tốt. Xe có điều hòa mát rượi và rất đúng giờ. Hai hãng buýt chính là Víazul, có thể đặt mua vé trước qua internet (https://www.viazul.com/) và Transtur chỉ có thể mua tìm mua tại chỗ.
• Nếu có thời gian, thử đi tàu hỏa ở Cuba cũng là một trải nghiệm hay. Tàu chạy giữa thủ phủ các tỉnh, mua vé trực tiếp tại ga tàu.
• Cuba cũng rất sẵn taxi, với giá khoảng 1 CUC (khoảng 1 USD / 1 km). Giá mặc cả với lái xe.
• Colectivos là loại taxi giá rẻ Cuba. Xe chỉ chạy khi đã đầy người và có thể dừng bất kì lúc nào để bắt khách. Đổi lại, giá cả theo thỏa thuận với tài xế và thường rất rẻ.
• Nếu muốn được hoàn toàn chủ động, bạn có thể thuê xe tự lái hoặc xe kèm tài xế. Giá thuê xe đắt hơn nhiều so với Mỹ hoặc châu Âu do số lượng xe khan hiếm ở Cuba.
• Những trục đường chính giữa các thành phố đông khách du lịch, tình trạng đường xá khá tốt chứ không đến mức thảm hại như đồn thổi. Có lẽ nhà nước Cuba đã đầu tư làm mới hệ thống đường để phục vụ cho du lịch trong những năm gần đây.

Đổi tiền

Ở Cuba sẽ bị trả phí rất đắt nếu muốn đổi tiền USD. Vì vậy nên đem theo các loại tiền mạnh khác, ví dụ như Euro hoặc CAD. Trừ khi đổi tiền tại lễ tân các khách sạn hạng sang (sẽ bị giá thấp), ngoài ra tỉ giá tại các quầy đổi tiền hoặc các ngân hàng đều như nhau. Bạn có thể đổi luôn tại sân bay mà không sợ bị tỉ giá thấp so với bên ngoài.

Quán ngon ở Trinidad

Quán ăn

Đồ ăn ở Cuba không thể gọi là ngon so với các nơi khác vì nguyên liệu hạn chế, nấu chín rất kĩ và có khẩu vị hơi mặn. Các quán dưới đây mình đã thử và thấy ổn nhất.

• Terraza Colonial, khoảng sân vô cùng lãng mạn với hoa giấy rủ xuống tận bàn. Quán này cũng có món tôm hùm rẻ nhất Trinidad, 12 CUC / 1 con
• Cubita Restaurant, mình thấy đây là quán ngon nhất trong các nơi ở Trinidad mà mình được thử. Trang trí bên trong xinh xắn, đồ ăn tinh tế (so với mặt bằng chung của Cuba).
• Sol Ananda, quán nằm trong một ngôi nhà cổ tuyệt đẹp, trang trí bằng đồ nội thất cùng thời. Ngay gần phố chính và đồ ăn cũng rất ngon.
• Vista Gourmet, không gian quán nằm trên sân thượng có view đẹp, từ đây có thể ngắm nhìn các mái ngói đỏ của Trinidad. Buffet của quán hơi đắt nhưng ăn tạm được. Quán lúc nào cũng rất đông khách, phải đặt bàn từ hôm trước nếu bạn muốn có chỗ.

Cà phê  và bar

• Taberna La Botija, nếu chọn chỉ một quán bar ở Trinidad, hãy đến Taberna La Botija. Đồ ăn và uống đều ngon. Buổi tối không khí cực kì sôi động nhờ ban nhạc jazz gia đình hay nhất Trinidad
• Café Don Pepe, đây là quán mình thích la cà nhâm nhi cà phê hay một li cocktail và hưởng thụ khu vườn yên tĩnh trong các buổi chiều ở Trinidad. Không gian yên ắng gợi nhớ một thời đã xa.

Chỗ ở tại Cuba

Tất nhiên Cuba cũng có các khách sạn lớn và resort như các nơi khác trên thế giới. Nhưng đến đây, mình thích nhất là được ở các nhà trọ kiểu home stay mà người bản địa gọi là Casa Particular.

Những gia đình có điều kiện ở Cuba có thể dành 1, 2 phòng trong nhà mình cho khách thuê, giá cả thường tầm 25 CUC / 1 phòng đôi (tương đương 25 USD, giá năm 2017). Ở đây, mình được ngắm nhìn cuộc sống Cuba từ bên trong, rất thú vị.

Vào năm 2017, dịch vụ phòng ở Cuba chưa có trên trang web khách sạn mình hay sử dụng, chỉ có thể liên lạc qua airbnb hoặc mặc cả trực tiếp.

Nếu bạn ở 1 thành phố dài ngày và không phải vào mùa quá cao điểm, bạn có thể chỉ đặt phòng qua mạng cho ngày đầu tiên. Sau đó đi dạo phố và chọn phòng sau. Các casa particular ở Cuba đều có biển báo rất đặc trưng ngay trước nhà (biển trắng có vẽ kí hiệu giống hình cái mắt), dễ bề phân biệt. Mặc cả trực tiếp có thể giảm giá được một chút, khoảng 20%.

Các bài viết có liên quan

Album ảnh về Cuba : Album về Cuba trên FB của mình

(Bài đã đăng trên tạp chí Elle số tháng 3/2018)

Like and Share